Met de thema’s “Werken”, “Fabrieksstraat” en “Stadshof” gaat de gemeente Ommen een nieuwe woonwijk op zetten in het gebied Haven Oost. Het gaat om het gebied tussen de oude haven van het Ommerkanaal en de Ommeresstraat waar eerder diverse bedrijven waren gevestigd.

Het eerste deel van het plangebied “Werken” moet een dynamisch gebied worden waar wordt gewerkt, gebouwd, geshowd, gegeten en gekocht. Het moet ook een gebied worden waar verschillende functies elkaar ondersteunen en versterken. Zo ontstaat er reuring en een plek waar Ommenaren elkaar tegen komen. Om dit te stimuleren is het belangrijk dat de nieuwe en bestaande bebouwing uitnodigt: grote gevelopeningen, transparant en allicht meer dan één ingang. Aan de voorzijde van de panden is ruimte voor uitstalling of terras. In de architectuur wordt gezocht naar aansluiting naar panden die eruit springen, die opvallen, maar tegelijkertijd ook passen bij het (oude) industriële karakter dat het (haven)gebied kenmerkt. De bestaande loods wordt behouden, opgeknapt en verduurzaamd.

De Fabrieksstraat wordt één van de nieuwe iconen van Ommen. De straat is autovrij, een groot openbaar gebied waar wonen, werken en andere functies samen komen. De Fabrieksstraat vormt een aangename verbinding tussen de oostelijke wijken en het centrum. De woningen langs de Fabrieksstraat moeten een architectonisch stevige tegenhanger vormen voor de bebouwing aan de noordzijde.

Dat vraagt om kloeke panden van 2 of 3 lagen hoog en een platte afdekking. Elke woning heeft een individuele uitstraling. De bovenste verdiepingen kunnen terug liggen, bijvoorbeeld met een dakterras, om een speels beeld te geven. De woningen vormen een aaneengesloten gevelrij, ter hoogte van de begraafplaats onderbroken voor een verbinding ‘naar achteren’. De woningen zijn de ruimtelijke begrenzing van het verblijfsgebied. De woningen hebben geen voortuin, alleen een stoepje.

Stadshof

De kracht van de Stadshof moet blijken uit de eigenzinnige, herkenbare architectuur en vormgeving. Belangrijke uitdaging daarbij is de beperkt beschikbare hoogte. De molenbiotoop van stadsmolen ‘De Lelie’ maakt dat de bouwhoogte beperkt is tot een bouwlaag met kap (of 2 lagen plat). De Stadshof concentreert zich rond een gemeenschappelijk groen/tuingebied. Parkeren is buiten de hof. Het ligt voor de hand het parkeren aan de oostzijde (achterzijde) of zuidzijde te organiseren. De opzet van de stadshof is zodanig dat ontmoeten vanzelfsprekend is.

Na vaststelling van de visie door de gemeenteraad gaat de gemeente in gesprek met direct aanwonenden over de vraag hoe zij betrokken willen worden bij de invulling van het gebied en welk beeld zij hierbij hebben. Onderscheid wordt gemaakt in: zittende gebruikers van gemeentelijke panden die momenteel huren in het gebied; de Stichting Ommer Molens en de molenaar van molen de Lelie; ondernemers aan de Strangeweg; bewoners van het nieuwe Haven West; bewoners aan en achter de Ommeresstraat in de Strangen en bewoners en ondernemers in de Zeeheldenbuurt, inclusief Welkoop.

Het gebied Haven West is de afgelopen jaren getransformeerd tot een prettig woongebied en het gebied rondom Haven Oost is object van studie. Zittende bedrijven zijn verplaatst naar de Strangen of de Rotbrink waardoor de milieukwaliteit al sterk verbeterd is. Het havengebied is historisch gezien het oudste industriegebied van Ommen. Rondom de haven ontstond veel bedrijvigheid. De haven heeft echter nooit een rol van betekenis gespeeld in de Ommer economie door de slechte bevaarbaarheid van het Ommerkanaal en de Vecht in die tijd. Na demping in 1965 ontstond ruimte voor bedrijvigheid.

In de huidige situatie is de gedempte haven nog zichtbaar tussen de straten Haven Oost en West. Veel bedrijven zijn anno nu uitgeplaatst en gesloopt. Het gebied rondom Haven West is door Ter Steege ontwikkeld tot een gebied met 100 nieuwbouwwoningen. De groenstrook die het voormalig havenbekken weergeeft is deels ingericht als speelterrein. Het gebied rondom Haven West wordt gesaneerd opgeleverd om tot ontwikkeling te worden gebracht. Het nieuwe woongebied is ca. 3,5 ha groot en biedt ruimte aan circa 50 tot 75 woningen en een aantal werklocaties.

Ommerkanaal

Toen het Ommerkanaal en haven werden gedempt kreeg het woongebied de Zeelheldenbuurt (uit de zestiger jaren) en de Ommeres aansluiting met de kom van Ommen. Het voormalige Ommerkanaal is gegraven in de jaren 1865/1866 als zijkanaal van de Dedemsvaart. Vanaf Dedemsvaart kwam het tien kilometer lange kanaal toen te liggen tussen het Derde- en Vierde Blok door, dwars door het Arriërveld en tussen de buurtschappen Emsland en Ommerbos/Rotbrink richting Ommen, met als eindpunt een haven nabij de Hardenbergerweg. Het kanaal zelf had geen verbinding met de Vecht, behalve dat een stroomduiker voor afvoer naar de Vecht zorgde en daarmee het water in het kanaal op peil hield. Bij te hoge water van het Ommerkanaal werd het water geloosd op de Vecht door een stalen stuwwand met de hand omhoog te draaien

Bedrijven

Langs het kanaal ontstaat de buurtschap Ommerkanaal en komen verschillende woningen en boerderijen. In de kom van Ommen vestigen zich verschillende bedrijven aan het kanaal, zoals een dakpannenfabriek, houtzagerij, een grasdrogerij, een kruidendrogerij, houtopslag en opleggerfabriek en gemeentewerf. In de haven lagen regelmatig schepen met ladingen zoals eierkolen voor de Ommer kolenboeren en grondstoffen voor de Coöperatie, die er ook een eigen opslag had met hijskraan. In de haven was plek voor woonboten. Het kanaal diende primair voor afwatering van de Dedemsvaart, maar was ook geschikt voor kleine vrachtschepen zoals zompen en pramen met een tonnage tussen 10 en 20 ton.

Op aandringen van Ommen werd het kanaal later geschikt gemaakt voor grotere schepen met een volume tot 80 ton. Maar de gewenste opleving van de handel bleef uit. Door kanalisatie van de Vecht aan het begin van de 20ste eeuw daalde de waterstand. De scheepvaart in deze regio had zijn beste tijd gehad. Nieuwe vervoersmogelijkheden hadden de toekomst. Het Ommerkanaal was door de concurrentie van de vrachtauto’s dan ook geen lang leven meer beschoren. Honderd jaar na de aanleg (1965) wordt het gedeelte tussen de Hardenbergerweg en het afwateringskanaal tot aan de Rotbrink weer dichtgegooid.

Vooraf was al een nieuw kanaal gegraven vanaf de Balkerweg via de Dante om de afvoer van  het water naar de Vecht mogelijk te maken. Gelijk ook wordt het Ommerkanaal gesloten voor scheepvaart. Op het voormalige afwateringskanaal is dan ruimte voor de bouw van een nieuwe kerk (Het Baken) voor de vrijgemaakt gereformeerden en aan de noordkant van de haven wordt een zalencentrum gebouwd, de tegenwoordige AH supermarkt. Veel bedrijven zijn anno nu uitgeplaatst en gesloopt. Het gebied rondom Haven West is door Ter Steege ontwikkeld tot een gebied met 100 nieuwbouwwoningen. De groenstrook die het voormalig havenbekken weergeeft wordt in 2019 deels ingericht als speelterrein. Het gebied rondom Haven West wordt gesaneerd opgeleverd om tot ontwikkeling te worden gebracht.